Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego - okręg Kościelny (
diecezja
), zrównany prawnie i kanonicznie z diecezjami
Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego
, posiadający własnego
Prawosławnego Ordynariusza Wojskowego
, któremu jest powierzona troska o wiernych wyznania prawosławnego związanych ze służbą w Wojsku Polskim z różnych tytułów.
Od 23 czerwca 2010 Prawosławnym Ordynariuszem Wojskowym w Prawosławnym Ordynariacie Wojska Polskiego jest
bp. Jerzy (Pańkowski)
.
Historia
Z chwilą tworzenia się na terenie państwa polskiego regularnych oddziałów zbrojnych pojawiło się duszpasterstwo wojskowe. Królom, książętom oraz oddziałom wojskowym w wyprawach wojennych zawsze towarzyszyli kapłani.
Wiek XVI
zaznaczył się w życiu Kościoła w Polsce
konfesją sandomierską
, tj. ugodą zawartą
14 kwietnia
1570
w
Sandomierzu
, która zjednywała trzy podstawowe obozy Kościołów reformowanych na wspólnej platformie, dała podstawę do tzw.
Konfederacji Warszawskiej
, uchwały podjętej
28 stycznia
1573
w Warszawie na
sejmie konwokacyjnym
. Gwarantowała ona bezwarunkowy i wieczny pokój między wszystkimi różniącymi się w wierze, zapewniała innowiercom równouprawnienie z katolikami rzymskimi i opiekę państwa. Głosiła zasady wolności sumienia i tolerancji. Pierwszą historyczną wzmiankę na temat instytucji kapelanów, wspominającą o duszpasterstwie wojskowym można odnaleźć w ustawie sejmu piotrkowskiego z ok.
1602
roku. O prawosławnych kapelanach donoszą źródła pisane o tzw. "rejestrowych Kozakach" podległych Rzeczypospolitej. Od czasów
Stefana Batorego
walczyli oni niemal we wszystkich wojnach prowadzonych przez Rzeczpospolitą.
W
bitwie pod Wiedniem
12 września
1683
uczestniczyło około 5 tysięcy Kozaków, a w obronie oblężonej stolicy Austrii poniósł wielkie zasługi
Jerzy Franciszek Kulczycki
, prawosławny
szlachcic
spod
Sambora
. Do walki zagrzewał ich, będący przy królu,
Józef Szumlański
,
prawosławny biskup lwowski
. Historia duszpasterstwa w szeregach wojska ma długą tradycję.
Bardzo istotny dla kształtowania się duszpasterstwa wojskowego był okres
międzywojenny
i
II wojny światowej
. W okresie międzywojennym prawosławne duszpasterstwo dysponowało 17 etatami. Liczba kapelanów pod koniec
lat dwudziestych
ukształtowała się na poziomie 14 osób. Niedobór kapelanów zawodowych pokrywano zatrudnianiem kapelanów pomocniczych (
1930
r. – 8,
1935
r. – 12). Dotkliwie odczuwany był brak świątyń garnizonowych, których w 1930 funkcjonowało tylko 6 (
Dęblin
,
Grodno
,
Katowice
,
Poznań
,
Toruń
. Użytkowano również 5 kaplic (
Bydgoszcz
,
Grudziądz
,
Kraków
,
Przemyśl
,
Warszawa
). Mając na uwadze fakt, iż liczba wiernych wynosiła wówczas około 28 tysięcy ilość świątyń była zdecydowanie za mała. Na wschodnich ziemiach RP, gdzie istniały cywilne parafie prawosławne, żołnierze korzystali z nabożeństw tych placówek. W Polsce centralnej i zachodniej takich możliwości nie było.
Garnizon Bydgoski
Nie sposób pominąć w tym miejscu garnizonu bydgoskiego. W wojsku stacjonującym w
Bydgoszczy
służyła pokaźna liczba osób wyznania
prawosławnego
pochodzących z
Kresów Wschodnich
(w połowie
1938
było ich 1358). Jednostki bydgoskie podlegały
Dowództwu Okręgu Korpusu
(DOK) nr VIII w
Toruniu
, w którym to już od początku lat dwudziestych funkcjonowało prawosławne duszpasterstwo. Pierwszym kapelanem sprawującym opiekę duszpasterską nad żołnierzami garnizonu bydgoskiego był szef Duszpasterstwa Prawosławnego przy DOK VIII ks.
Stefan Rudyk
. Następcami Stefana Rudyka byli ks. protojerej Włodzimierz Wieżański oraz ksiądz Grzegorz Kuryłas, który funkcję Szefa Duszpasterstwa Prawosławnego przy DOK VIII w Toruniu pełnił do 1935 roku. Pierwszą kaplicę prawosławną w Bydgoszczy urządzono w 1923 staraniem księdza Symeona Wielikonowa. Duża kaplica garnizonowa w Bydgoszczy powstała w 1928. Świątynia podlegała administracji władz wojskowych i nabożeństwa w niej odprawiali kapelani Wojska Polskiego. Z Bydgoszczą związany był jeszcze jeden przedstawiciel Szefostwa Duszpasterstwa Prawosławnego przy DOK VIII ksiądz Wiaczesław Rafalski. Został on powołany na stanowisko Dziekana Prawosławnego Okręgu Korpusu VIII w lipcu 1935 w miejsce księdza Kuryłasa, przeniesionego do
Grodna
. Szefem Duszpasterstwa przy DOK VIII pozostał on do II wojny światowej.
Organizowanie duszpasterstwa prawosławnego na terenie DOK VIII nie było łatwe. Służbę duszpasterską prowadziło bowiem jedynie dwóch kapelanów: jeden na stanowisku
dziekana
w
Toruniu
, drugi jako kapelan rejonowy z siedzibą w
Grudziądzu
. Teren pracy pierwszego z nich obejmował garnizony, które w
1938
liczyły
Toruń
- 1299,
Bydgoszcz
- 1358,
Włocławek
- 336,
Chełmno
- 523,
Inowrocław
- 481 i
Wejherowo
- 180 żołnierzy wyznania prawosławnego. Natomiast kapelanowi rejonowemu w
Grudziądzu
podlegały garnizony
Grudziądz
- 1361,
Brodnica
- 205,
Chojnice
- 175,
Gniew
- 101,
Tczew
- 171,
Starogard Gdański
- 116 i
Świecie
- 26 żołnierzy wyznania prawosławnego.
W
1932
dowódcy Okręgu Korpusu wydali rozkazy o urządzeniu pomieszczeń do nabożeństw, tam gdzie brakowało kaplic prawosławnych, np. w Siedlcach odprawiano nabożeństwa w kaplicy urządzonej każdorazowo przez wiernych prawosławnych w jednej ze szkół podstawowych, w Prużanie - w świetlicy żołnierskiej, w
Biedrusku
w kaplicy rzymskokatolickiej, w
Inowrocławiu
i
Chełmie
w salach kinowych. Dopiero w
1937
prawosławni żołnierze posiadali 14 cerkwi. Pod koniec okresu międzywojennego każdy żołnierz wyznania prawosławnego miał zagwarantowany dostęp do cerkwi lub kaplicy wojskowej lub do cerkwi w parafii cywilnej.
Dochodziło również do sytuacji konfliktowych. W 1938 na polecenie dowódcy Okręgu Korpusu III gen.
Józefa Olszyny Wilczyńskiego
dokonano rozbiórki cerkwi garnizonowej w Grodnie, rzekomo z powodu złego stanu technicznego.
3 września
1924
synod Kościoła Prawosławnego, obradujący w
Poczajowie
dopuścił używanie w nabożeństwie
języka polskiego
,
ukraińskiego
,
czeskiego
i
białoruskiego
. W
1925
wydano w nakładzie 15 tysięcy egzemplarzy
modlitewnik
dla żołnierzy prawosławnych. Treść modlitewnika została uzgodniona z MWRiOP. Modlitewnik był wydany
czcionką starocerkiewno-słowiańską
i
grażdanką
, z wymową ukraińską. W 1938 modlitewnik wznowiono w nakładzie 25 tysięcy egzemplarzy. Wydano ten modlitewnik dla prawosławnych Białorusinów. Pierwsze nabożeństwo prawosławne po polsku odprawiono przez kapelanów wojskowych z okazji 11 listopada 1935 w
Warszawie
,
Lublinie
,
Białymstoku
,
Krakowie
,
Poznaniu
,
Toruniu
,
Brześciu
,
Zamościu
i Kowlu.
Od
lat trzydziestych
synod kościoła prawosławnego czynił starania o powołanie na zwierzchnika kapelanów prawosławnych w Wojsku Polskim biskupa. Rząd polski wyraził na to zgodę na konferencji
9 lutego
1938
.
18 listopada
tegoż roku został podpisany przez Prezydenta RP dekret o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz.U. RP 1938, nr 88, poz. 597), który wchodził w życie z dniem
1 kwietnia
1939
(z wyjątkiem art. 64). Artykuły 65–73 dotyczyły duszpasterstwa wojskowego wyznania prawosławnego. Dekret ustalał, że wojskowego biskupa prawosławnego powołuje
minister spraw wojskowych
spośród biskupów metropolii w porozumieniu z metropolitą. Kapelanów mianuje minister spraw wojskowych na wniosek biskupa polowego. Wybuch II wojny światowej uniemożliwił realizację ww. zapisu we wspomnianym dekrecie Prezydenta RP.
Należy dodać, że rozporządzeniem Rady Ministrów z
10 grudnia
1938
został uznany Statut wewnętrzny Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz.U. RP 1938, nr 103, poz. 679), którego tekst został załączony do tego rozporządzenia. Rozdział XVI (§ 73–80) został poświęcony wyłącznie prawosławnemu duszpasterstwu wojskowemu.
Kampania wrześniowa znacząco wpłynęła na losy Kościoła prawosławnego i duszpasterstwa wojskowego na ziemiach II Rzeczypospolitej.
Metropolita Dionizy
wydał jako jeden z pierwszych zwierzchników kościelnych orędzie do wiernych - prawosławnych, wzywając do obrony kraju przed agresją.
II wojna światowa to kolejny okres w historii Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego. W tych latach kapelani prawosławni byli razem z żołnierzami niosąc im kapłańską posługę i wspierając w żołnierskiej doli. Nie są dobrze znane losy kapelanów prawosławnych internowanych przez
Armię Czerwoną
na ziemiach wschodnich RP. Wiadomo, że w ręce Rosjan wpadły tutaj m.in. ewakuowane na wschód kierownictwa duszpasterstw wyznań niekatolickich. Większość kapelanów przywieziono do obozu w
Starobielsku
. Przebywało w nim co najmniej 25 duszpasterzy WP wszystkich wyznań. Przebywał tam ksiądz pułkownik Szymon Fedoreńko, który został rozstrzelany w 1940 w
Katyniu
przez bolszewików. W odtworzonych na
Zachodzie
po klęsce wrześniowej Polskich Siłach Zbrojnych służyli w latach 1939-1941 żołnierze wyznania prawosławnego. Po upadku Francji na terenie Wielkiej Brytanii, pracę duszpasterską i wychowawczą z niekatolikami opierano na wzorach przedwojennych.
We Francji do szeregów zgłosił się ksiądz prawosławny Franciszek Wicenik, były legionista, w latach
1918
-
1920
ochotnik - oficer 4 pułku piechoty. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii Naczelny Wódz mianował go kapelanem wojskowym na czas wojny i szefem duszpasterstwa prawosławnego Polskich Sił Zbrojnych. Jednak już w czerwcu tego roku wybuchł konflikt, gdy ksiądz Wicienik wystosował ostry list protestacyjny przeciwko mianowaniu Stanisława Paprockiego kierownikiem działu narodowości w Ministerstwie Informacji, obarczając go współodpowiedzialnością za akcję niszczenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie w 1938. Naczelny Wódz jednak odwołał w 1942 księdza Wicenika. Jego odwołanie w znacznym stopniu skompromitowało rząd polski w oczach aliantów i Kościoła anglikańskiego. Po odwołaniu Wicenika polscy żołnierze wyznania prawosławnego w Wielkiej Brytanii przez ponad rok nie mieli swojego duszpasterza wojskowego.
W oddziałach polskich w
Egipcie
i
Palestynie
służbę duszpasterską podjął ksiądz prawosławny Jan Sawicz. W latach
1918
-
1920
służył jako ochotnik w szeregach
34 Pułku Piechoty
. W 1937 został
kapelanem
pomocniczym w
Kobryniu
, a w 1938 rejonowym kapelanem prawosławnym w Katowicach. Do dyspozycji ks. Sawicza oddano cerkiew w
Aleksandrii
(Egipt). Z zachowanego planu pracy wynika, iż dużo czasu poświęcał on pracy wychowawczej. Na polu wychowawczym nawiązał współpracę z oficerami oświatowymi.
Wraz ze zwalnianymi z
łagrów
i więzień Polakami, do ośrodków formowania WP w ZSRR jesienią 1941 zaczęły przybywać setki obywateli RP wyznań niekatolickich głównie narodowości
białoruskiej
,
ukraińskiej
i
żydowskiej
. Mimo utrudnień stawianych przez władze sowieckie, które nie chciały uznawać ich za obywateli Polski, w szeregach ewakuowanych z Rosji oddziałów znajdowało się według stanu z listopada 1942 roku 2103 prawosławnych. Duszpasterstwo wyznań niekatolickich w ZSRR powstało jesienią roku 1941. Szefem duszpasterstwa wyznania prawosławnego
gen. Anders
mianował
22 grudnia
1941
starszego kapelana ks. Grzegorza Kuryłasa, służącego w wojsku polskim od 1923 i w latach 1938-1939 był on dziekanem prawosławnym Okręgu Korpusu nr VI. Na jego wniosek do służby duszpasterskiej przyjęty został jeszcze ksiądz Jan Sobo1ewski. W lutym 1942 opracowano instrukcje dla naczelnych kapelanów nierzymskokatolickich. Informowała ona o utworzeniu 5 stycznia 1942 przy Oddziale V Sztabu Dowództwa Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR referatu do spraw wyznań niekatolickich.
Kapelani prawosławni i mojżeszowi zostali ewakuowani z armią polską na
Środkowy Wschód
, gdzie dołączyli do istniejących już struktur duszpasterstwa niekatolickiego Polskich Sił Zbrojnych. Ewakuacja armii gen. Andersa z ZSRR zwiększyła w sposób znaczący liczbę żołnierzy wyznań niekatolickich w Polskich Siłach Zbrojnych na Wschodzie. Według ewidencji Armii Polskiej na Wschodzie z 1943 żołnierzy prawosławnych było 2685, wyznania mojżeszowego 4504, wyznań ewangelickich 256. Naczelni kapelani wyznań niekatolickich reprezentowali swoje wyznania w referacie wyznań niekatolickich przy wydziale politycznym MON. Pierwszym szefem duszpasterstwa prawosławnego na Środkowym Wschodzie został ks. Grzegorz Kuryłas. Jednakże w październiku 1942 sąd polowy odwołał go z tej funkcji za naganne zachowanie w więzieniu sowieckim w Konotopach. Po zwolnieniu Kuryłasa stanowisko po nim objął ks. Sawicz.
31 grudnia
1942
ze służby duszpasterskiej został zwolniony ks. Sobolewski. Ostatecznie rozkazem bojowym nr 6 dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie z 29 września 1943 ustalił następującą obsadę duszpasterstwa prawosławnego:
- Kapelan ks. Jan Sawicz -szef duszpasterstwa prawosławnego APW (Armia Polska na Wschodzie) i oddziałów pozakorpuśnych;
- Kapelan ks. Władysław Pietruczyk -szef duszpasterstwa prawosławnego 2 Korpusu; kapelan 5 KDP i 2 Brygady Czołgów;
- Kapelan ks. Serafin Krosowski -kapelan 3 DSK, jednostek pozadywizyjnych 2 Korpusu lub do niego przydzielonych.
Kapelani prawosławni na spotkaniach z żołnierzami tejże konfesji postępowali zgodnie z instrukcją wydaną przed wojną dla duszpasterzy wyznania prawosławnego. W 1943 roku umożliwiono żołnierzom uczestniczenie w nabożeństwie Bożego Narodzenia w Betlejem.
Względy prestiżowe, polityczne i prawne nakazywały powołanie na zwierzchnika prawosławnych kapelanów
biskupa
, co zresztą było zgodne z postanowieniami z
1938
roku. Brak biskupa stwarzał formalnie problem ważności nominacji kapelańskich w duszpasterstwie prawosławnym, bowiem zgodnie z dekretem prezydenta RP i statutem wewnętrznym Kościoła prawosławnego, dziekanów, kapelanów wojskowych oraz ich następców mianował minister spraw wojskowych, na wniosek wojskowego biskupa prawosławnego. Władze zwróciły uwagę na biskupa grodzieńsko-nowogródzkiego
Sawę (Sowietowa)
, jedynego biskupa PAKP, który przebywał na
Zachodzie
. Biskup Sawa dał się poznać jako gorący patriota. Aktywnie działał na rzecz sprawy polskiej w Stanach Zjednoczonych.
23 lutego
1943
wydał list pasterski do duchowieństwa i wiernych, zwracając baczną uwagę na tysiącletnią tradycję prawosławną w Polsce. Powołanie, jednak bpa Sawy na wojskowego wywołało spór w łonie rządu. Komitet polityczny
Rady Ministrów
na swym posiedzeniu
23 października
1943
zgłosił w tej sprawie szereg zastrzeżeń. Zwrócono uwagę, że dekret prezydenta RP i wewnętrzny Kościoła prawosławnego przewidywały powołanie biskupa wojskowego w porozumieniu z metropolitą, ale ten w tym czasie przebywał w kraju pod okupacją. Komitet polityczny zaproponował powołanie bpa Sawy na kapelana w randze pułkownika. Minister Spraw Wewnętrznych
Władysław Banaczyk
w piśmie z
27 października
1943
skierowanym na ręce premiera wskazywał na zarzut nietolerancji religijnej. Do dyspozycji biskupa oddano cerkiew w
Edynburgu
5 stycznia
1944
roku. Na
liturgii
było około 300 wojskowych. Podczas Świąt Wielkanocnych
1944
roku zorganizowano dla wiernych transport samochodowy do Edynburga. W Paschalnej Liturgii uczestniczyli przedstawiciele najwyższych władz wojskowych.
W ostatnim roku wojny duszpasterstwo prawosławne zostało rozbudowane i zasilone nowymi kapelanami. Na przykład w stopniu pułkownika został mianowany ks.
Konstanty Siemaszko
. W lutym 1945 odwiedził on dywizję pancerną gen. Maczka, odbył podróże wizytacyjne po
Włoszech
i
Środkowym Wschodzie
. I Dywizja pancerna otrzymała jako kapelana prawosławnego ks. Krasowskiego z II Korpusu. Szefem duszpasterstwa prawosławnego II Korpusu został ks. Wsiewołod Jaskow, a kapelanem II Korpusu ks.
Jan Sotniew
. W szeregach korpusu służyło w tym czasie 2342 prawosławnych. Po zakończeniu wojny bp Sawa, korzystając z pomocy I Dywizji Pancernej, odwiedził ponad 30 polskich obozów okupacyjnych w Niemczech. Odnalezionego kapelana zawodowego WP ks. Tichona Kirylczuka mianował swoim delegatem i dziekanem na teren okupacji amerykańskiej, a kapelana zawodowego ks. Apollona Nowickiego delegatem i dziekanem na teren okupacji brytyjskiej. W wojsku na terenie Wielkiej Brytanii w końcu 1942 służyło ponad 300 prawosławnych. Ich liczba wkrótce powiększyła się po nadejściu dalszych uzupełnień ze Środkowego Wschodu. Brak duszpasterstwa prawosławnego wywołał rozgoryczenie wśród wyznawców. Doszło do tego, że w prasie brytyjskiej pojawiły się artykuły o prześladowaniu żołnierzy prawosławnych przez Polaków. Dezaprobatę wyrazili przedstawiciele Kościoła anglikańskiego. Ministerstwo Spraw Zagranicznych zwracało uwagę na niepożądane aspekty polityczne zaistniałej sytuacji. Po dłuższych poszukiwaniach odpowiedniego kandydata, Ministerstwo Obrony Narodowej powołało na to stanowisko ks. Michała Bożerianowa, duszpasterza prawosławnego I Korpusu przebywającego na Wschodzie, który uszedł z Polski we wrześniu 1939. Jego przyjazd do Wielkiej Brytanii napotkał na przeszkody. Dlatego też na stanowisko tymczasowego kapelana powołano 20 lipca 1943 kapelana ks. Aleksego von der Mensbrugghe, obywatela brytyjskiego, po uprzednim porozumieniu z metropolitą Germanosem, przedstawicielem patriarchatu konstantynopolitańskiego na Europę. Miał on sprawować opiekę nad żołnierzami prawosławnymi do czasu objęcia tej funkcji przez kapelana Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Polsce.
Od wybuchu II wojny światowej kapelani podzielili tragiczny los wszystkich Polaków. Żołnierze prawosławni, walcząc na wszystkich frontach II wojny światowej, złożyli daninę krwi. Ci, którzy przeżyli wojnę, nie mogli jawnie odbywać praktyk religijnych w Ludowym Wojsku Polskim, gdyż tych w armii zakazano.
Sytuacja obecna
W roku
2004
Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego świętował swój okrągły jubileusz, gdyż 10 lat wcześniej prawosławne duszpasterstwo wojskowe, po długim czasie nieobecności, powróciło do struktur polskiej armii. Okres komunizmu w Polsce uniemożliwił kontynuowanie działalności prawosławnych kapelanów okresu międzywojennego, kiedy to wykształciły się formalne struktury prawosławnego duszpasterstwa oraz
II wojny światowej
, w czasie której prawosławni duchowni towarzyszyli swoim żołnierzom, rozrzuconym po wszystkich frontach świata, przetrzymywanym w obozach jenieckich, ginącym za swoją ojczyznę. Wielu z nich przelewało krew, a nawet oddało życie walcząc w obronie Polski. Byli to m.in. św. ks. płk
Bazyli Martysz
, zamordowany
4 maja
1945
w
Teratynie
, zamordowany w
Katyniu
ks. płk
Szymon Fedorenko
, czy abp gen. bryg.
Sawa Sowietow
, który przeszedł ze swymi żołnierzami cały szlak bojowy armii Andersa.
Wielokrotnie podejmowane próby wskrzeszenia działalności prawosławnego ordynariatu po II wojnie światowej nie odnosiły skutku, bowiem władze komunistyczne nie wyrażały na to zgody. Odrodzenie ordynariatu stało się możliwe dopiero dzięki przemianom demokratycznym, jakie dokonały się w Polsce po
1989
roku.
30 grudnia
1993
minister obrony narodowej
Piotr Kołodziejczyk
powołał
1 stycznia
1994
Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego. Wydarzenie to poprzedzone było długą i żmudną pracą bardzo wielu osób, które pracowały nad "Ustawą o stosunku Państwa Polskiego do Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego", którym sen z powiek spędzały problemy w rozmowach pomiędzy stronami kościelną i wojskową, wreszcie samym zainteresowanym, którym zaproponowano stanowiska w nowo tworzonym Ordynariacie. Drogę do powołania do życia najmłodszej diecezji Kościoła prawosławnego w Polsce otworzyła "Ustawa o stosunku Państwa do PAKP", którą Sejm RP uchwalił 4 lipca 1991. Znalazły się w niej zapisy, mówiące o duszpasterstwie wojskowym.
13 listopada
1991
minister obrony narodowej spotkał się ze zwierzchnikiem Kościoła prawosławnego w Polsce metropolitą Bazylim. Podczas tego spotkania omówiono warunki formowania Ordynariatu.
Następnym ważnym wydarzeniem prowadzącym do utworzenia Ordynariatu było obwieszczenie przez ministra obrony narodowej Statutu Prawosławnego Ordynariatu UP, którego treść została ustanowiona z końcem grudnia 1992, przez Święty Synod Biskupów PAKP. W lipcu 1993 Synod Biskupów przedstawił ministrowi obrony narodowej kandydaturę Jego Eminencji
Sawy
arcybiskupa białostocko-gdańskiego
na stanowisko Ordynariusza Polowego, którego do pełnienia tejże funkcji minister powołał
1 maja
1994
roku. Powołani zostali również pierwsi w powojennej Polsce prawosławni kapelani. Do każdej z diecezji przydzielony został jeden kapelan. Ksiądz prot. Michał Dudicz został kapelanem
diecezji warszawsko-bielskiej
, ks. Aleksander Szełomow
diecezji białostocko-gdańskiej
, ks. prot. Sergiusz Dziewiatowski
diecezji łódzko-poznańskiej
, ks. Eugeniusz Bójko
diecezji wrocławsko-szczecińskiej
, ks. prot. Bazyli Gałczyk
diecezji przemysko-nowosądeckiej
, a ks. prot. Aleksy Andrejuk
diecezji lubelsko-chełmskiej
.
W skład diecezji polowej abp Sawa przyjął także pierwszych psalmistów. Odprawieniem św. liturgii w
katedrze św. Mikołaja
w
Białymstoku
12 czerwca
1994
roku, rozpoczęła się uroczysta inauguracja działalności Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego. Od tego momentu prawosławne duszpasterstwo zaczęło prężnie działać obejmując swoją opieką żołnierzy zawodowych wraz z ich rodzinami, żołnierzy
zasadniczej służby wojskowej
(niezawodowych), uczniów i studentów szkół wojskowych, jak również cywilnych pracowników wojska. Duchową opiekę Ordynariat roztoczył również nad funkcjonariuszami
Straży Granicznej
i
Straży Pożarnej
. W szybkim tempie nastąpił rozwój struktur ordynariatu. W czerwcu 1994 roku utworzono Sekretariat Prawosławnego Ordynariatu.
1 kwietnia
1995
roku abp Sawa erygował parafie wojskowe w Warszawie św. Mikołaja, Białymstoku św. Piotra i Pawła i w Gdańsku św. Jerzego. Zmianie uległy również dotychczasowe stanowiska kapelanów diecezjalnych, którzy od tego momentu zostali dziekanami okręgów wojskowych i rodzajów sił zbrojnych. I tak: ks. ppłk Michał Dudicz został dziekanem
Warszawskiego Okręgu Wojskowego
, ks. mjr Sergiusz Dziewiatowski dziekanem
Pomorskiego Okręgu Wojskowego
, ks. mjr Bazyli Gałczyk dziekanem
Krakowskiego Okręgu Wojskowego
, ks. kpt. Eugeniusz Bójko dziekanem
Śląskiego Okręgu Wojskowego
, ks. kmdr ppor. Aleksander Szełomow dziekanem
Marynarki Wojennej
, a ks. mjr Aleksy Andrejuk dziekanem
Wojsk Lotniczych
i Obrony Powietrznej. Z upływem lat wyświęcono kolejne cerkwie wojskowe św. Archanioła Michała w Ciechocinku, św. Marka w Białej Podlaskiej, otwarto także parafie wojskowe Podwyższenia Krzyża Świętego we Wrocławiu, powołano do służby nowych kapelanów, psalmistów oraz pracowników cywilnych.
Ważnym wydarzeniem w historii działalności Prawosławnego Ordynariatu Polowego, które nastąpiło 21 października 1998, było przejęcie obowiązków Prawosławnego Ordynariusza Wojskowego Wojska Polskiego przez Jego Ekscelencję
Mirona
biskupa hajnowskiego, który dwa miesiące wcześniej
15 sierpnia
1998
został przez prezydenta RP
Aleksandra Kwaśniewskiego
mianowany na stopień
generała brygady
. Zmiana na stanowisku ordynariusza wojskowego była związana z wyborem abp. Sawy na zwierzchnika Kościoła Prawosławnego w Polsce. Postawiono sobie za cel nie tylko dbanie o możliwość odbywania praktyk religijnych oraz poszerzanie wiedzy religijnej wśród żołnierzy, ale także wychowanie w miłości do ojczyzny i poszanowaniu życia, wpajanie zasad moralnych, propagowanie wartości chrześcijańskich, uczenie tolerancji dla innych wyznań i narodów, otwieranie na ekumenizm i współpracę z przedstawicielami innych religii. Ważnym zadaniem stało się także niesienie pomocy, wsparcia duchowego w konkretnych, indywidualnych przypadkach. Realizacja tego zadania jest niezwykle trudna ze względu na niewielką liczbę kapelanów w odniesieniu do powierzchni kraju i rozmieszczenia jednostek wojskowych.
W chwili obecnej w Prawosławnym Ordynariacie WP posługę kapłańską niesie dwudziestu pięciu kapelanów, z czego osiemnastu przydzielonych jest do struktur
Ministerstwa Obrony Narodowej
. Ordynariat, zgodnie z decyzją Soboru Biskupów, roztoczył opiekę duchową również nad funkcjonariuszami Straży Granicznej, do których przydzielono trzech kapelanów Prawosławnego Dziekanatu SG oraz strażakami Państwowej i Ochotniczej straży Pożarnej, którym posługę kapłańską niesie czterech kapelanów. W diecezji wojskowej zatrudnionych jest również trzynastu pracowników cywilnych. W siedmiu parafiach wojskowych Ordynariat sprawuje opiekę duszpasterską nad żołnierzami, oficerami, ich rodzinami oraz kombatantami. Cztery z nich to parafie wojskowe, są to cerkiew w Ciechocinku św. Archanioła Michała, w Białymstoku św. Piotra i Pawła, w Przemyślu Narodzenia NMP oraz w Białej Podlaskiej św. Marka. Pozostałe parafie, czyli cerkiew w Warszawie św. Mikołaja, w Gdańsku św. Jerzego oraz we Wrocławiu Podwyższenia Krzyża Świętego zostały użyczone przez ordynariuszy diecezji do celów duszpasterskich diecezji wojskowej. Po długoletnich oczekiwaniach siedziba ordynariatu została przeniesiona z wynajmowanych pomieszczeń w Prawosławnej Metropolii w Warszawie, do nowych pomieszczeń znajdujących się na terenie JW 2063 w Warszawie przy ul. Banacha 2. Jubileusz dziesięciolecia, którego obchody odbyły się
23 maja
2004
był zatem okazją do otwarcia i wyświęcenia nowej siedziby Prawosławnego Ordynariatu WP. 10 lat najnowszej historii prawosławnego duszpasterstwa jeszcze raz udowodniło jak niezwykle ważną rolę spełnia ono w Wojsku Polskim. I choć wielu stara się tego nie dostrzegać, inni próbują zapomnieć, to niepodważalnym historycznie jest fakt, że żołnierz prawosławny był i nadal jest obecny w Wojsku Polskim na przestrzeni całych jego dziejów.
Parafie
-
św. Marka Ewangelisty
(
Biała Podlaska
)
-
św. Piotra i Pawła
(
Białystok
)
-
św. Michała Archanioła
(
Ciechocinek
)
-
św. Jerzego
(
Gdańsk
)
-
Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
(
Przemyśl
)
-
św. Mikołaja
(
Warszawa
) - nabożeństwa odbywają się w
Katedrze Metropolitalnej św. Marii Magdaleny
(tymczasowa
katedra
Prawosławnego Ordynariatu WP)
-
Podwyższenia Krzyża Pańskiego
(
Wrocław
)
Bibliografia
- Janusz Odziemkowski: Służba duszpasterska Wojska Polskiego 1914–1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. .
Linki zewnętrzne